Ergen (Adölesan) Sağlığı

Ergenlik Nedir?

Ergenlik, çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir. Bu dönemde fiziksel büyüme, cinsel gelişim  ve psikososyal  gelişim önemli konulardır.

Ergenlik ne zaman başlar ve biter? Kesin bir yaş söyleyebilir miyiz? 

Ergenliğin başlangıç ve bitiş zamanıyla ilgili özellikle fiziksel açıdan bir yaş söyleyemeyiz. Çünkü her ergenin ergenliğe girme yaşı ve ergenlik bulgularının ilerleme hızı diğerinden  farklıdır. Ruhsal açıdan ise bu dönemin 10-12 yaşlarında başlayıp 19-21 yaşlarında sona erdiği kabul edilir. Ancak ergenlik insan gelişim dönemleri içinde toplumsal etkilerin birey için en fazla önem taşıdığı dönemdir ve dönemin bitişini belirleyen olgunluğun sağlanması toplumun kültürel özelliklerine, yaşanılan çevrenin özelliklerine ve sosyoekonomik düzeye göre farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle aynı yaştaki ergenler birbirinden farklı, fizilsel , sosyal ve duygusal olgunlukta olabilirler.

Ergenlik döneminin özellikleri nelerdir?

Bu dönemdeki fiziksel ve psikolojik gelişimin ve bu dönemde karşılaşılabilecek sorunların daha iyi anlaşılabilmesi için ergenlik evrelere ayrılır: Erken ergenlik, orta ergenlik ve geç ergenlik. Bu evreleri tek tek inceleyecek olursak:

Erken Ergenlik

Fiziksel olarak ergenlik bulgularının başladığı dönemdir. Kızlarda 8-12 yaşları arasında memeler çıkmaya başlar. Adetler tipik olarak memeler çıkmaya başladıktan sonra 2-3 yıl içinde  görülür (10-16 yaşaları arası).  Adetler görülmeye başladıktan sonra ilk 2 yıl içinde sıklıkla adet düzensizliği görülebilir. Bunun nedeni adetlerin henüz yumurtlamasız olmasıdır. Adetler başlamadan önce, rahim yetişkin şekline gelir. Vajinal salgılar ve kayganlık artar. Sıklıkla şeffaf vajinal akıntı görülebilir. Kızlarda büyüme atağı genellikle adetlerin başlamasından hemen önce olur.  Ortalama boydaki bir kızda  büyüme atağı sıklıkla 11,5 yaş civarı en yüksek değerine ulaşır. Kızlar bu dönemde yılda ortalama 8,5 cm uzarlar. 2,5-3 yıl süren bu büyüme atağı döneminde kızlar ortalama 25 cm uzarlar. Daha sonra büyüme yavaşlayarak  16 yaş civarı sonlanır. Kızlarda cilt altı yağ dokusunun artmasıyla erişkin erkek ve kadınların vücut şekillerindeki değişiklkler ortaya çıkar. Erkeklerde ise ergenliğin ilk görünür bulgusu yakalaşık 9,5 yaş civarında testislerin büyümeye başlamasıdır. Ancak erkekelerde büyüme atağı kızlardan yaklaşık 2 yıl sonra olur.

Psikososyal açıdan bu döneme baktığımızda, erken ergenliğin en belirgin özelliği vücudundaki değişikliklere karşı uyum ve başetme çabalarıdır. Sıklıkla ayna karşısında zaman geçirirler. Herkes kendilerine bakıyormuş gibi hissedebilirler. Cinsiyete özgü beden yapısının ortaya çıkışıyla  kendilerini çocukluktan farklı bir erkek ya da kız kimliğinde algılarlar.

Beden imajı algısı bu dönemde oluşur ve kendi bedenini nasıl algıladığı önemlidir.

Cinsellik konusunda ilgileri artmış olmakla beraber aynı cinsiyetle arkadaşlık etme eğilimleri vardır.

Bu dönemde ergenler bağımsızlıklarını sorgularlar. Ergenin bağımsızlık serüveninde ona tutarlı ve kademeli şekilde serbestlik tanınarak destek olunması,  duygusal ve sosyal iyilik hali için gereklidir.

Aileleriyle ilişkileri genellikle  iyidir. Başka yetişkinleri rol model olarak görebilirler.

Bu dönemde medyanın cinsellik, şiddet ve madde kullanımını ön plana çıkarması ergenler üzerinde ciddi etkiler yapmaktadır.  Özellikle ergenlerin sosyal iletişim ağlarını çok fazla kullanmasıyla birbirleriyle iletişimleri çok artmıştır. Medyada  aşırı derecede zayıf modellerin görünmesi, kızların kendilerini aşırı kilolu görmelerine ve sonuçta yeme bozukluklarına ve depresyona neden olabilmektedir. Benzer olarak erkek ergenlerin de medyada maruz kaldıkları erkek imajları kafa karıştırıcı olabilir. Bu imajlar, kendilerinden şüphe duymalarına, güvensizliğe ve erkek davranışı hakkında yanıltıcı düşüncelere neden olabilir.

Fiziksel olarak yaşıtlarından daha erken gelişen ergenlerde, özellikle kızlarda, okulda başarısızlık , bedeninden memnuniyetsizlik ve depresyon oranları daha fazladır. Bu ergenler yetişkin gibi göründüklerinden yetişkin davranışları sergilemeleri beklenilebilir oysa ki,bilişsel ve psikolojik açıdan yeterince olgun değildirler.  Bu nedenle bu ergenler istismara ve riskli davranışlara daha açık olabilirler.

Bu dönemde karşılaşılabilecek olası sorunlar gecikmiş ergenlik; akne; ortopedik problemler; okul sorunları; psikosomatik kaygılar; depresyon;yeme bozuklukları; istenmeyen gebelikler; sigara, alkol veya diğer madde kullanımına başlama olabilir.